کهربا شیره فسیل‌شده درخت است که به خاطر رنگ زیبایش برای ساخت اشیاء تزئینی و جواهر به کار می‌رود. کهربا در واقع صمغ درختان سوزنی از گونه کاج در جنگل‌هایی است که بعدها به زیر آب دریاها رفتند و پس ازحداقل 50 میلیون سال آنچنان سخت گردید که اکنون به عنوان سنگ کهربا شناخته می‌شود.

و به ما تصویری از جهان پیش از تاریخ را نشان می‌دهد، چرا که درآن‌ها قطعاتی از زمین، حشرات، گیاهان و حتی پستانداران کوچک به دام افتاده روزگاران پیش از تاریخ نیز یافت می‌شود. عمده کهربای جهان عمری بین 30 تا 90 میلیون سال دارد.

تقریباً از دوران پارینه سنگی این سنگ‌ها در مناطق مختلف شمال اروپا و عمدتاً به‌طور شناور در سواحل شنی یافته می‌شوند. ساحل‌های شنی مسطح و آب شور دریا جایگاه مناسبی برای شناورشدن سنگ کهربا هستند.

ساخت اثر هنری با کهربا

نیروهای عظیم نهفته در موج‌های ساحلی تنها مقاوم‌ترین سنگ‌ها که از کیفیتی عالی برخوردارند، را باقی می‌گذارند.در برخی افسانه‌ها آن را اشک وال‌ها نامیده‌اند و بعضی به آن لقب "طلای دریاها" داده‌اند.

امروزه این سنگ (در مناطقی که لایه‌های رسوبی تشکیل شده‌اند) درعمق 50 متری به اصطلاح زمین‌های آبی رنگ یافت‌می‌شود. از یک متر مکعب خاک حداکثر 750 گرم سنگ کهربای خام به دست می‌آید و از این مقدار فقط 25 درصد در تولید سنگ‌های تزیینی بکار برده می‌ شود.

بزرگ‌ترین و زیباترین اثر هنری که تاکنون با سنگ کهربا خلق شده، "اتاق کهربا" در سنت‌پترزبورگ روسیه است که پادشاه پروس فریدریش ویلهلم اول معروف به سربازشاه به پطر کبیر تزار روسیه هدیه کرد.

معنی لغوی کهربا

یونانیان این سنگ را "سنگ برق" می‌نامیدند، چرا که با سایش در آن الکتریسیته ثابت ایجاد شده و خاصیت مغناطیسی می‌یابد. ازاین روست که در زبان فارسی بدان کهربا (کاه ربا) می‌گویند. به این سنگ نام‌های دیگری هم داده‌اند که از آن جمله می توان از اَمبر، سنگ چشم، طلای بالتیک، کوپال، الکترون، گلساریا، گلسوم، ساکریوم، سنگ مایع، سنگ خورشید و سنگ شمال یا سوکینوم یاد کرد.

کهربا در لغت از دو واژه کاه و ربا ساخته شده است و به معنای رباینده کاه است. این معنا به این دلیل برای این ماده به کار می‌رود که به هنگام مالیده شدن آن به یک پارچه یا امثال آن، در سطح کهربا الکتریسیته ساکن القاء می‌شود و این الکتریسیته ساکن باعث ربایش کاه می‌گردد.

کهربا چه نوع سنگی است؟

کهربا در گروه سنگ‌های اورگانیک (منشا گیاهی، حیوانی) قرار دارد.در دوران قدیم زمین‌شناسی به صورت صمغ از درختان کاج مخروطی شکل به نام (پیتوس-سوکسینیفرا) خارج شده و پس از خشک و سخت شدن به صورت فسیل و سنگ درآمده است.

سنگ کهربا بسیار سبک و از وزن خالصی حدود 1/08 گرم در هر سانتی‌متر مکعب برخوردار است. به همین دلیل در آب‌های شور شناور می‌ماند. این سنگ اشتعال‌زا می‌باشد. در اثر سایش ذرات غبار و تکه‌های پارچه و خرده کاغذ را به خود جذب می‌کند و با مالش پس از اندک زمانی بوی خاص صمغ از آن استشمام می‌‌شود.

بنابر قانون مصوب 1934 دو نوع سنگ کهربا به رسمیت شناخته شد‌ه‌اند : کهربای طبیعی و کهربای فشرده (پرسی). گونه فشرده آن درواقع ذرّات وریزه‌های کهربای طبیعی هستند که ابتدا گرم و ذوب شده و بدون مواد پیوند دهنده دیگر سخت می‌گردند. برخی کهرباهای پرسی حتی رنگ‌آمیزی هم می‌شوند.

کوپال نیز صمغی سخت شده است اما نه با قدمتی بیش از یک میلیون سال. دیگر سنگ‌های همرنگ با کهربا غالباً مواد پلاستیکی هستند، نه کهربای طبیعی. معروف¬ترین سنگ کهربا که طبیعی‌ترین آنها نیز شمرده می‌ شود، کهربای معروف به بالتیکی است.

کهربا از انواع ناهمگونی از مواد رزینی (صمغی) تشکیل شده که کمابیش در الکل، اتر و کلوروفرم محلولند و همچنین مواد نامحلول. فرمول کلی کهربا C10H16O است. سختی کهربا در مناطق مختلف تفاوت‌هایی دارد، کهرباهای جوان‌تر،نرم‌تر از آن‌هایی هستند که مدت‌های طولانی زیر خاک مدفون بوده‌اند.

کشورهای دارای کهربا

کشورهای ایتالیا، جمهوری دومینیکن، رومانی، برمه، چین، کانادا، مکزیک، ژاپن، روسیه و آمریکا دارای معدن کهربا هستند.بزرگ‌ترین معدن کهربا در غرب کالیمینگراد در روسیه در عمق 30 متری زمین در زیر شن و ماسه است. سنگ کهربا را در بیش از 400 رنگ مختلف می‌توان مشاهده کرد؛ از سفید تا زرد، کرم، قهوه‌ای و قرمز و از خاکستری تا سیاه.

عمدتاً کهربا به رنگ کـُنیاکی است که از آن به رنگ کهربایی نیز یاد می‌شود و طیفی از آن در 90 درصد کل سنگ‌های کهربا دیده می‌شود. در کنار این سنگ‌ ها، کهرباهایی با ترکیب سفید و زرد وجود دارند که جزو با ارزشترین گروه‌ها می‌ باشند، چرا که فقط 10 درصد کل سنگ‌ها از آن جمله‌اند.

رنگ سنگ کهربا

به ندرت سنگ‌های کهربای سبز یا آبی نیز یافت می‌شوند. در واقع خزه، نور و هوا و نیز تعداد حباب‌های هوا در هر سانتی‌متر مکعب، رنگ آن سنگ را تعیین می‌کنند. کهرباهای چند رنگ بسیار نادر و از این رو باارزش‌ترند، چرا که این چند رنگی بر تنوع صمغ در آن‌ها دلالت می‌کند.

این رنگ که در زبان انگلیسی Amber تلفظ می‌گردد،به رنگی بین نارنجی و زرد گفته می‌شود. در صنایع روشنایی این رنگ کاربرد گسترده‌ای دارد، به‌طوری که گاهی اوقات در کنار نورهای اصلی (آبی، سبز، قرمز) به عنوان کمکی برای ساخت طیف رنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منبع: سایت بیتوته